Columns van Arno Ypelaar MAT Terwijl Odysseus ten strijde trok tegen de Turken amuseerde zich zijn overspelige vrouw Penelope met talrijke aanbidders. Die minnaars waren blijkbaar met zovelen dat er wachttijden ontstonden tot men aan de 'beurt' was. Tijdens die wachttijden werd de tijd dood geslagen met het schaakspel. Dit zou de basis kunnen zijn van een nieuwe vorm van een tweekamp: geestelijke en fysieke in-of ontspanning. Een ideetje voor toekomstige toernooi-organisatoren. Terug naar toen. De uitvinder van het schaakspel zou volgens een oude Griekse legende Palamedes zijn, de koning van Euboea. Palamedes en Odysseus liggen voor Troje op de loer en ook zij spelen een potje schaak tussen de actie door. En terwijl Odysseus zijn paard grijpt om Pf3 te spelen weet hij plots hoe hij Troje moet veroveren. Misschien als hij de Dame gespeeld had waren ze met het vrijheidsbeeld binnengevallen. Waar het schaakspel niet goed
voor is. In werkelijkheid speelden de oude Grieken wel veel bordspelen maar geen daarvan
leek ook maar iets op het schaakspel. Men zou echter anders vermoeden als men een bezoek
aan Kreta brengt. Op mijn vakantie aldaar werd ik op elke hoek wel geconfronteerd met het
schaakspel. Kreta heeft ook een
schaakgrootmeester voortgebracht in de naam van Athanasios Diamantopoulos. Nieuwsgierig
zoals de meeste schakers zijn ben ik hem gaan opzoeken. Hij runt samen met zijn vrouw een
klein schaakwinkeltje in Chania. Gezien zijn hoge leeftijd moet hij Palamedes en Odysseus
nog persoonlijk gekend hebben maar ik riskeerde het toch maar niet te vragen. Hij was zeer vriendelijk en liet me
een paar zeldzame en kostbare schaaksets zien. Aan de muur hingen tal van foto's uit
vervlogen tijden, oude toernooi- aankondigingen en een levensgrote poster van Lucky Luke
die met zijn paard zit te schaken (wie weet waar ik die krijgen kan?). Schaakpartij ?! Of onderstaande partij werkelijk ooit gespeeld is, zullen we waarschijnlijk nooit weten. Feit is wel dat de partij een hoge amuzementswaarde heeft. Dus bord erbij en naspelen! Wit: Het slachtoffer - Zwart: De meester 1. d2-d4 De lievelingsopening van wijlen Dr. Zuckertort ...d7-d6 Een sterke verdediging, door moderne autoriteiten aanbevolen. 2. Dd1-d2 Door Gunsberg gespeeld tegen Blackburne. ...e7-e5 Steinitz-achtig! Na d4xe5 d6xe5 Dd2xd8 Ke8xd8 heeft zwart, omdat na de dameruil de rokade minder aantrekkelijk is, een zet gewonnen. 3. a2-a4 Deze zet werd, met groot succes, door Prof. Ware gespeeld tegen Steinitz in het tournooi van Wenen. ...e5-e4 Zeer gewaagd, en tegen de adviezen van Lasker's "Schachlehrer", maar toch een goede zet. 4. Dd2-f4 Probeert de pion op e4 te veroveren. ...f7-f5 Bereidt g7-g5 voor, met wegjaging van de witte dame. 5. h2-h3 Bereidt een uitwijkmogelijkheid voor de witte dame voor, die een pionnenopmars mogelijk maakt. ...Lf8-e7 Met de overduidelijke bedoeling deze naar g5 te spelen. 6. Df4-h2 Een scherpzinnige, meesterlijke terugtocht. ...Lc8-e6 Om de opstoot van de pion naar c4 te verhinderen. 7. Ta1-a3 Een eigenaardige versie van het veld-, bos- en weidegambiet, dat ontwikkeld werd door een van de vele meesters uit Boston. ...c7-c5 Opent successvol de damelijn. 8. Ta3-g3 In de hoop om pion g7 te veroveren als compensatie voor pion d4. ...Dd8-a5 Een sterke zet: na Pc3 volgt cd4, en na Ld2 volgt Da4, Da1 en Db1. 9. Pb1-d2 Scherpzinnig: Zwart mag nu de pion niet slaan. ...Le7-h4 Een geniaal plan. Na Tg7 wint e3 meteen. 10. f2-f3 Wit durft zijn toren niet te bewegen, en probeert een pionnenruil te veroorzaken, die zijn stelling zou bevrijden. ...Le6-b3 Zwart staat zo goed dat hij zijn loper kan offeren, teneinde de afsluiting van de damelijn door c2-c3 te voorkomen. 11. d4-d5 Een verbazingwekkende zet, zoals het verdere verloop ook zal aantonen. ...e4-e3 Een vernietigende zet, die de opstoot van de f-pion dreigt, waarna zowel de toren als de dame verloren gaan. 12. c2-c4 Waarschijnlijk de beste zet in deze stand, hoewel hij een geforceerd mat toelaat (.. La4 13. f4 Lc2 14. Pgf3 Da1 15. Pb3 Lb3 en mat) ...f5-f4 Zwart ziet het mat niet, en doet wat 999 van de 1000 spelers zou hebben gedaan.
En nu is het pat! En dat terwijl er na slechts 12 zetten geen enkel stuk geslagen is! Achterhaalde theorie? Van Herman Vervoort mocht ik enige jaren geleden enkele oude schaakboekjes ontvangen. De serie "Praktische Schaaklessen" van Den Hertog en Euwe is zelfs nu nog in de winkel verkrijgbaar terwijl de eerste uitgave in 1904 werd uitgebracht. Natuurlijk zijn het ook nu nog zeer leerzame boekwerkjes maar wat de openingstheorie betreft is het meeste wel achterhaald (zelfs de huidige uitgave "Deel 3 - openingsrepertoire" is niet echt aktueel en bevat veel foutieve informatie). Echter in een van de boekjes van Herman vond ik een brief uit de jaren '70 van wijlen Alex Vinken waarin hij adviezen geeft over de openingskeuze. En wat blijkt; enkele varianten zijn zelfs nu nog aktueel en speelbaar! Onderstaande tekst en varianten zijn, m.u.v. enkele persoonlijke vermeldingen, precies conform de brief van Alex Vinken: De "val" of openingsvallen De vraag welke opening de voorkeur verdient, heeft te allen tijde de beoefenaars van het schaakspel bezig gehouden. Het Alfa en Omega van de schaker. In overeenstemming met het doel dat we willen bereiken zou ik eerst willen vaststellen uit welke componenten het denken van de schaker bestaat. Dit is eigenlijk wel duidelijk: het kunnen beoordelen van een stelling en het vermogen varianten door te rekenen...
Aljechin - verdediging 1. e4 Pf6 2. e5 Pd5 3. c4[3. d4 d6 4. c4 (4. Lc4 Pb6 5. e6 Pxc4 6. exf7+ Kxf7 7. Df3+ Ke8 8. Dh5+ g6 9. Db5+ Dd7 10. Dxc4) Pb6 5. exd6 exd6 6. Pc3 Pc6 7. Pf3 Lg4 8. Le2 Le7 (8. ... Lxf3 9. Lxf3 Pxc4? 10. De2+ De7 11. Pd5)] 3. ... Pb6 4. c5 Pd5 5. Lc4 e6 6. Pc3 Pxc3 7. bxc3 Lxc5 8. d4 Dh4? [8. ... Lb6 9. Dg4 g6 10. Pe2] 9. Ld3 Le7?? 10. g3! (met damewinst.) Vinken - systeem 1. e4 c5 2. Pc3 [2. f4 d5? (2. ... e6 3. d3 d5 4. Ld2 Pc6 5. Pf3 Le7 6. g3 f5 7. Pc3 d4 8. Pe2 Pf6 9. Pe5 Pxe5? 10. fxe5 Pg4 11. Lg2 Pxe5 12. Pf4!) 3. exd5 Dxd5 4. Pc3 Dd6 5. Pf3 Pf6 6. Lc4 Pc6 7. 0-0 g6 8. d3 Pa5 9. Pb5 Db6 10. Te1 Pxc4 11. dxc4 Le6 12. Pg5!] 2. ... Pc6 3. f4! e6 [3. ... a6 4. g3 (En 5. Lg2)] 4. Pf3 d5 5. Lb5! Ld7?? (Wit wint pion d5.) [5. ... a6? 6. Lxc6+! bxc6 7. e5 d4? 8. Pe4!] [5. ... Pge7 6. d3 a6 7. Lxc6+ Pxc6 8. 0-0 Le7 9. De1 Pb4 10. Df2 d4 11. Pd1 b5 12. a3 Pc6 13. Dg3 0-0 14. f5 (Dreigt Lh6 met winst.)] Franse verdediging 1. e4 e6 2. d4 d5 3. Pd2 [3. Pc3 Lb4 4. e5 c5 5. a3 Lxc3+ 6. bxc3 Pe7 7. a4 Pbc6 8. Pf3 Da5 9. Dd2 Ld7 10. La3 Dxa4? 11. Lb2] [3. Le3 dxe4 4. f3 Pf6 5. fxe4 Pxe4 6. Ld3 Dh4+? 7. g3 Pxg3 8. Lf2 Ld6 9. Pe2 (En wit wint een stuk)] 3. ... Pf6 4. e5 Pfd7 5. f4 c5 6. c3 Pc6 7. Pdf3! Db6 8. g3 cxd4 9. cxd4 f6 10. Lh3 fxe5 11. fxe5 Lb4+ 12. Kf1 0-0 13. Lxe6+ Knokken Schaakspelers gaan in de regel door voor rustige personages. Anders ga je wel bij een rugby-club of een boksvereniging. Er gebeurt dan ook zelden iets 'spectaculairs' buiten het schaakbord. Voor de pers is daarom de schaaksport minder interessant, omdat zij in de regel over het schaak-technische gedeelte weinig te melden hebben. Als er dan ook iets gebeurt dan wordt dit ook met beide handen aangepakt: sensatie!. Dit gebeurde ook in Frankrijk tijdens een bonds-wedstrijd tussen Grenoble en Parijs. Van de partij tussen de internationaal meesters Kouatly en Andruet werd veel verwacht maar wat de toeschouwers geboden kregen overtrof al hun verwachtingen. Andruet weigerde de gebruikelijke handdruk, knalde verscheidene keren zijn fles met vruchtensap duidelijk hoorbaar op tafel en schoof continue irritant heen en weer op zijn stoel. Tot hier had Kouatly zich stil gehouden maar op een gegeven moment waarschuwde hij zijn tegenstander:"Stop met dat circus, of je krijgt mijn vuist in je gezicht". Waarop deze antwoorde "Jij doet maar", en dat was dus het enige wat hij nou net niet had moeten zeggen. Kouatly haalde uit en al snel rolden beiden knokkend en trappend over de vloer. Diverse omstanders wisten uiteindelijk met veel moeite de vechtlustigen uit elkaar te halen. De gevolgen van dit incident werden snel door de internationale schaakbond bekend gemaakt: Kouatly werd voor één jaar voorwaardelijk geschorst, Andruet drie maanden. De pers had eindelijk eens iets anders te melden dan de "saaie" schaakberichten en het incident haalde vele kranten. Tijdens de Euro 2000, leek het zelfde te gebeuren: het voetbal was niet interessant genoeg dus hoopte de media op veel rotzooi buiten de velden. Trekt kijkers en veel kijkers = veel geld! Misschien een ideetje voor alle PR-mensen in de schaakwereld. Organiseer eens een echt "knock-out" toernooi en laat de spelers eens lekker op de vuist gaan. Doe opmerkelijke uitspraken zoals "schaken is oorlog" en "sla eens vaker een dame". De pers komt dan gegarandeerd vanzelf. Dus ook het publiek. Maar waarschijnlijk ook het verkeerde publiek en voor je het weet kun je geen rustig potje meer schaken zonder eerst een colonne ME op te roepen. Nee, dan houden we het liever op het "saaie schaken" Lang leve de koningin Alweer een hele tijd gelden bezocht ik, samen met mijn (toen) zesjarig zoontje Tim, een bioscoop in Maastricht. In deze cinema draaide de reeds in 1994 uitgekomen film "Lang leve de Koningin", waarvan ik in Schakend Nederland de aankondiging las. Het hoofdthema van de film was schaken dus waarom zouden we er dan niet naar toe gaan? Onder het mom dat ik 't voor mijn zoontje deed togen we naar Maastricht. Eigenlijk zat er zo'n rare kronkel in mijn achterhoofd waardoor ik veronderstelde dat Tim, na het zien van de film, vrijwillig schaken wilde leren zonder dat ik hem de duimschroeven moest aandraaien. Dat was juist wat ik niet wou, hem dwingen tot iets waar hij misschien helemaal geen zin in had, en er dan zelfs een afkeer van zou krijgen. Natuurlijk zien alle vaders graag dat hun zoontje papa opvolgt in de eigen favoriete sport (met dochters zal het ook wel zo zijn, maar dat weet ik niet uit eigen ervaring). Ik zie ze vaak genoeg langs de lijn staan, de vaders die vroeger ook gevoetbald hebben en nooit verder dan het plaatselijke vijfde zijn gekomen. Zoonlief raakte op drie-jarige leeftijd toevallig een verdwaalde bal en dat waren de symptomen voor het begin van een glorieuze voetbalcarrière. Hij zal Van Basten doen verbleken; Who de f... is Johan Cruyff? Mijn zoon doet ze allemaal vergeten. Hij zal het maken; hij moet het maken. Wekelijks schreeuwen ze zich de kelen schor, schelden en tieren, en de trainer heeft er natuurlijk helemaal geen verstand van... Tot nu toe had ik Tim slechts terloops bekend gemaakt met het schaakspel, met de hoop op zijn aandacht. De film leek hier de ideale aanvulling op. De 8-jarige hoofdrolspeelster Sara, vertolkt door Tiba Tossijn, raakt op een uiterst unieke wijze bekend met het schaakspel. In een sprookjesachtig kasteel verzint de koningin (Monique van de Ven, die kon papa nog van een andere fruitige film...) een spel voor de koning die zich stierlijk verveelt en alleen maar oorlog wil voeren. En dat spel wordt het schaakspel, levendig uitgebeeld door een reeks uiterst amusante figuren. Meer zal ik niet over de film verklappen, want hij is momenteel nog volop te koop en te huur op video (beslist doen!) Tim genoot zichtbaar van de film. En het had mijn beoogd effect. Voor het slapen gaan die avond schoof hij een schaakbord onder zijn bed, net zoals Sara in de film. En de volgende dag schaakten wij een partijtje en natuurlijk won Tim. En toen dacht ik stiekumpjes: who the f... is Gary Kasparov. |
